Przy prowadzeniu biura rachunkowego często pojawia się problem dotyczący zakresu świadczonych przez biuro usług. Chodzi o granicę pomiędzy usługami księgowymi a doradztwem podatkowym bądź czynnościami o charakterze prawnym. Dynamicznie zmieniające się przepisy nakładają na podatników coraz to nowsze obowiązki, co z kolei przekłada się na nowe wymogi klientów, aby to biuro rachunkowe przejęło odpowiedzialność za ich wypełnienie czy choćby informowanie o nich swoich klientów. Sprawdźmy, gdzie kończy się wsparcie księgowe, a zaczyna doradztwo podatkowe i jak ustrzec się przed ewentualnymi sankcjami za pracę ponad swoje kompetencje!
Księgowy a doradca podatkowy – różnice
Księgowy a doradca podatkowy to dwa osobne zawody, które regulują odrębne ustawy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym zakres usług, które mogą świadczyć doradcy podatkowi, obejmuje:
– udzielanie porad, opinii i wyjaśnień z obszaru obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;
– prowadzenie ksiąg rachunkowych, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie pomocy w tym zakresie;
– sporządzanie zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie pomocy w tym zakresie;
– reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych;
– wykonywanie niezależnego audytu funkcji podatkowej.
Według art. 2 ust. 2 ustawy o doradztwie podatkowym wyłącznie uprawnieni doradcy podatkowi mogą świadczyć usługę udzielania porad, opinii i wyjaśnień w sprawach podatkowych i celnych oraz związanych z obowiązkami egzekucji administracyjnej.
Doradcą podatkowym mającym prawo świadczyć usługi udzielania porad, opinii i wyjaśnień podatkowych jest podmiot, który został wpisany na listę doradców podatkowych, adwokat, radca prawny lub biegły rewident.
Z powyższego wynika, że zawód księgowego nie został wymieniony w katalogu podmiotów uprawnionych do świadczenia usług doradztwa podatkowego. Nie są to więc profesje tożsame.
Aby ustalić zakres obowiązków narzuconych ustawowo na zawód księgowego, należy odnieść się do art. 76a ust. 1 ustawy o rachunkowości, z którego wynika, że usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalnością gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
– prowadzenia, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym;
– okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
– wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;
– sporządzania sprawozdań finansowych;
– gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą o rachunkowości.
W powyższym zakresie obowiązków biura rachunkowego oferującego wsparcie księgowe nie zostały wskazane czynności związane z doradztwem podatkowym.
Umowa o usługi księgowe a domniemanie świadczenia usług doradczych
Zakres świadczonych usług przez biuro rachunkowe powinien wynikać przede wszystkim z zawartej z klientem umowy. Z reguły umowa o świadczenie usług księgowych nie obejmuje swoim obszarem czynności o charakterze prawnym czy doradztwa podatkowego. Klienci, którzy wchodzą w spór z biurem rachunkowym w zakresie świadczonych przez biuro usług, mogą powołać się na art. 56 Kodeksu cywilnego, z którego wynika, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Warto mieć na uwadze, że fakt, iż niektóre biura rachunkowe na rynku świadczą usługi polegające na optymalizacji podatkowej prowadzonych przez klientów firm, nie jest jednoznaczny z tym, że działanie takie wynika z ogólnych dobrych praktyk (zwyczajów).
Świadczenie usług prawnych czy usług z zakresu doradztwa podatkowego przez księgowych, którzy oczywiście mogą posiadać wiedzę z tego zakresu, nie wynika z zasad współżycia społecznego czy dobrych praktyk, ponieważ na rynku są osobne podmioty specjalizujące się w tym. Klienci biura powinni korzystać z usług właśnie takich podmiotów – nie mogą wymagać tego od księgowych w ramach standardowego wsparcia księgowego.
Klient nie ma prawa wymagać świadczenia usług doradczych od biura rachunkowego, twierdząc, że w domyśle zakres usług biura należy rozumieć szeroko i są one związane z podatkowym rozliczeniem jego firmy. Takie stanowisko potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2019 roku o sygn. I CSK 321/18, w którym czytamy, że „Przekonanie jednej ze stron, że umowa powinna być rozumiana w określony sposób, odpowiadający rezultatom oczekiwanym przez nią przy jej zawarciu, nie jest wystarczające do uznania takiej interpretacji za właściwą na tle art. 65 § 2 k.c., jeżeli wykładnia ta nie ma uzasadnienia w innych okolicznościach miarodajnych na tle tego przepisu”.
Art. 65 § 2 Kodeksu cywilnego:
W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Jakie zagrożenia wiążą się z nieuprawnionym świadczeniem usług doradztwa podatkowego przez księgowych?
Biura rachunkowe mogą wykupić polisy ubezpieczeniowe OC dedykowane dla podmiotów prowadzących działalność księgową. Jeżeli biuro prowadzi wsparcie księgowe wyłącznie w aspekcie podatkowym, a więc rozlicza małe firmy na KPiR lub Ewidencji przychodów czy karcie podatkowej, nie ma obowiązku wykupienia takiej polisy. Ubezpieczenie OC jest natomiast obligatoryjne w sytuacji, gdy biuro prowadzi księgi rachunkowe, czyli tzw. pełną księgowość.
Pomimo braku obowiązku posiadania polisy OC dla biur rachunkowych prowadzących uproszczoną księgowość warto zadbać o to, aby wykupić dobrowolną polisę ubezpieczeniową ze względu na dynamikę zmieniających się przepisów, kiedy to bardzo łatwo o błąd, który klienta, a w konsekwencji i biuro rachunkowe, może narazić na sankcje karne.
Co ważne, polisa ubezpieczeniowa dla biur rachunkowych nie obejmuje swoim zakresem ewentualnych usług porad prawnych czy doradztwa podatkowego, które świadczy biuro rachunkowe. Oznacza to, że w sytuacji gdy np. księgowa doradzi klientowi zmianę formy opodatkowania na podstawie błędnie sporządzonej analizy podatkowej, ubezpieczyciel nie wypłaci z tego tytułu odszkodowania dla biura rachunkowego. Dodatkowo księgowa, która nie posiada uprawnień do świadczenia usług doradcy podatkowego, może zostać obciążona grzywną w wysokości 50 000 zł.
Art. 81 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym:
Kto, nie będąc uprawnionym, posługuje się tytułem doradcy podatkowego lub zawodowo wykonuje czynności doradztwa podatkowego, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, 4 lub 5, podlega grzywnie do 50 000 zł.
Gdzie kończy się wsparcie księgowe?
Na stronie Krajowej Izby Doradców Podatkowych znajduje się komunikat, w którym wymienione zostały podmioty świadczące usługi wykraczające poza zakres swoich uprawnień i są to najczęściej:
– firmy zajmujące się zwrotem podatków;
– biura rachunkowe wykonujące czynności doradztwa podatkowego polegające m.in. na udzielaniu podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami, a także reprezentowaniu ich w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych.
„Na rynku jest dużo podmiotów zajmujących się np. odzyskiwaniem nadpłaconego podatku. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę internetową chociażby „odzyskiwanie nadpłaty”, a pojawi się cała lista firm. Trzeba wiedzieć, że takie czynności są doradztwem podatkowym zastrzeżonym ustawowo i wykonywanie ich przez podmioty nieuprawnione w myśl ustawy jest przestępstwem, o którym mowa w art. 81 ustawy o doradztwie podatkowym” – podkreślił prof. Adam Mariański.
Jak zostało wcześniej wspomniane, umowa o świadczenie usług księgowych jest podstawą dochodzenia praw przez klienta, jak również stanowi zabezpieczenie po stronie biura rachunkowego. Warto mieć na uwadze, że klient w ramach podstawowego zakresu współpracy z biurem nie ma prawa wymagać od biura rachunkowego dodatkowych czynności bez osobnego wynagrodzenia. Przykładem może być sporządzanie wniosków o dofinansowanie. Obecnie wiele firm ubiega się o dofinansowania z tarcz antykryzysowych i finansowych, wymuszając na księgowych sporządzanie wniosków w ramach usługi o świadczenie usług księgowych. Jest to działanie nieuprawnione. Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 14 września 2017 roku o sygn. I ACa 275/17, w którym czytamy, że „[…] umowa o prowadzenie ksiąg rachunkowych nie zawiera zapisów, których interpretacja mogłaby prowadzić do przyjęcia, że pozwana na podstawie tej umowy była zobowiązana do składania wniosków o dofinansowanie. Prowadzenie ksiąg rachunkowych nie obejmuje składania wniosku o dofinansowanie; wniosek ani załączniki do niego nie są rodzajem rejestru ani sprawozdania finansowego, które w rozumieniu umowy przepisy przewidują obowiązek składania”.
Jeżeli klient wymaga od biura rachunkowego wsparcia księgowego w zakresie sporządzenia wniosków o dofinansowanie – wyłącznie w zakresie przygotowania danych niezbędnych do wypełnienia wniosku – to czynność taka powinna być przedmiotem osobnej umowy, jeżeli nie wynika z podstawowej umowy o świadczenie usług księgowych. Natomiast ocena prawa do ubiegania się o dofinansowanie wchodzi w zakres usług doradztwa podatkowego i klienci nie powinni domagać się takich czynności od księgowego, który nie ma uprawnień doradcy podatkowego.
Źródło: poradnikprzedsiebiorcy.pl, autor: Małgorzata Lewandowska
